Sistema eragilea edo oinarrizko softwarea

Kaixo!! Ongi etorri blog hontako azkenengo sarrerara😡😢 Gure ordenagailuen osagaiak ondo ezagutzeko azken atala falta zaigu, sistema eragileak edo oinarrizko softwarea. Zer diren eta mota ezberdinak ikusiko ditugu.

Sistema eragilea ordenagailu batek duen funtsezko programa da.
Bigarren  sarreran esan bezala ,  hardawarea eta softwareak osatzen dute ordenagailua eta sistema eragileak bi hauen arteko informazio trukea ahalbidetzen du. Ordenagailua pizten denean martxan jartzen da. Hardwarearen funtsezko kudeaketa oso konplexua da erabiltzeailearentzat eta sistema eragileak sistemaren ulermena eta erabilpena errazten dio. Oinarrizko lanak burutzen ditu, hala nola, teklatutik sartzen den informazioa jasotzea, pantailara informazioa igortzea, fitxategiak diskoan non dauden kontrolatzea...

Motak:

• MAC: Apple-ek sortutako sistema komertziala da. Unix sistema erabilearen diseinuan oinarrituta dago. Apple-en gailu eramangarrietakio bertsioari IOS esaten zaio. Sistema itxia eta ordaindu beharrekoa da. Kodea aztertu eta aldatzeko Appleen baimena behar da.

• Windows:  Microsoftek sortutako sistema da. Gaur egun gehien erabiltzen dena da. Urteetan zehar bilakaera handia izan du, MS-DOSetik (kaleratu zuen lehenengo sistema)  hasi eta Windows vista (berriena) arte. Mugikorrerako bertsioa ere badauka, Windows mobile izenekoa. Itxia eta ordaindu beharrekoa da, bere kodea ezin da aztertu ezta aldatu ere. Aplikazio gutxi batzuk ekartzen ditu baina iraurgitze data izan ohi dute. Sistemen bertsio ezberdinak daude, ordenegailu pertsonaletarako, enpresa txiki edo ertainetarako, etab.

• GNU/Linux: Linus Torvaldsek eta Richard Stallmanek sortu zuten. Unix sistema eragilean oinarrituta dago. Instalatu aurretik, DVD,CD edo USB memorien bidez probatu ahal daiteke. Askea, irekia eta doakoa da, Internetetik deskargatu daiteke.  Bere kodea irakurri, aztertu eta aldatu daiteke. Unix motako sistema eragilea denez birusen aurka babestuta dago.

Biltegiratze unitateak

Ongi etorri!! Gaur bilegitze unitateak zer direk ikasiko dugu eta mota ezberdinak ikusiko ditugu.

Biltegiratze unitateek ordenagailuaren unitate zentraleri datuak memoria nagusitik ezabatu eta gero berriro berreskuratzea ahalbidetzen digute. Hauek dira: disko gogorra, disketea, Cd-ROM,  DVD-ROM, flash memeoria, zinta zulatua eta USB (pendrive)

Gaur egun disketea eta zinta zulatua ez dira ia erabilten. Oso zaharkituak geratu dira eta biltegiratzeko ahalmen gutxi dute besteekin konparatuz. Disketeek gehienez 1,44Mbko edukiera izan dezakete.

Disko gogorrean informazioa sistema bitarrez gordetzen da bertan. Kalitatearen arabera datu gehiago edo gutxiago biltegiratu ahal izango ditugu. Gaur badaude 500GBko memoria duteb disko gogorrak.

CD-ROM,DVD-ROM laser teknologiaz funtzionatzen duten biltegiratze sistemak dira.Bien aretko desberdintasun nagusia izan dezaketen memoria da.DVD batek CD bateak baino informazio gehiago gorde dezakete DVD-ROM batek 4,7GBko ahalmena izan dezekete eta CD batek, aldiz, 700Mbekoa.




Fash memoria txartel moduko bat da eta datu asko leku txiki batean gordetzea ahalbidetzen digu. Gehienbat kamera digitaletan, liburu elektronikoetan eta bideojoku gailuetan aurki ditzazkegu.

USB(pendrive) gaur egun gehien erabiltzen den biltegiratze unitatea da. Edozein informazio mota biltegira dezakete (musika, bideoak, argazkiak...). Gaur egun, 2,4,8,16,32,64 eta 128 GBkoak daude.

Sarrera eta irteera periferikoak

Kaixio! Gaurkoan sarrera eta irteera periferikoak zer diren azalduko dizkizuet.

Sarrerako eta ireerako periferikoak ordenagailua kanpoaldearekin komunikatzeko balio du. Barrutik kanpora informazioa adierazteko balio du eta alderantziz.

Sarrerako periferikoak informazioa ordenagailura bidaltzea ahalbidetzen duten objektuak dira, esaterako, teklatua, sagua,eskanerra...


Irteerako periferioak, aldiz, ordenagailuak sortutako informazioa kanporatzen dutenak dira, adibidez, paintaila, imprimagailua, altabozak...



Periferiko mixtoak ere badaude, hauek gai dira ordenagailutik infomrazioa jasotzeko edo bidaltzeko, pantaila taktila, CDak,..

RAM memoria

Egun on! Gaur RAM memoria zer den ikusiko dugu. Ea gustatzen zaizuen!

RAM memoriak sistemak erabiltzen diuten agindu eta informazioa modu tenporal batean gordetzea ahalbidetzen digu. Behinn erabiltzen ez direnean, datuak ezabatu egiten dira.
Gure ordenagailuaren abiaduran eragin handia du, beraz, ordenagailua erabili nahi dugunaren arabera bata edo bestea erabiliko dugu. GBtan neurtzen da.

•  Etxean erabiltzeko ordenagailu batentzat nahikoa izan beharko luke 4 edo 8GBko 
• Jokuetarako ordengailu baten 8 edo 16 GBkoa beharko du 
• Diseñu, bideo eta argazki ediziorako ordenagailu batek 16 edo 32 GBkoa beharko du.

Bestalde, jakin behar dugu ea gure  oinarrizko plakak zenbateko memoria RAMa onar dezakeen.

Mikroprozesadorea

Ongi etorri berriro ere! Hardwarearen atalekin jarraituz, ordenagailuak fuintzionatzeko ezinbestekoa den pieza bati buruz hitz egingo dizuet: mikroprozesadorea.

Aurreko sarreran esan bezala, mikroprozesadorea plaka nagusian aurkituko dugu eta pieza honen funtzioa ordengailua pizten denetik itzali arte aginduak ematea da. Gure ordenagailuak duen mikrorpozesadoreak, ordenagailuen abiadura zehaztuko du. Mikroprozesagailuei buruz azaltzen zaigun informazioa ulertzeko hainbat kontzeptu argi izan behar ditugu:

• Hariak. hauek nukleo barruan daude eta nukleoak aginduak betetzen laguntzen dute  aginduarenz zati bat beteaz.

•  Nukleo: aginduak betetzeaz arduratzen da, gaur egun 2 4 et 6 GB eko nukleokoak bilatu ditzazkegu.
• Frekuentzia: bere mende dago segunduan beteko diren agindu basikoak  Hz tan neurtzen da, eta segundu batean betetzen dituen miloi aginduak adierazten ditu 
• Memoria caché: bertan datu erabilienak gordetzen dira eta modu azkar batean erabiltzeko prest egoten dira

Intel 4004

Lehenengo mikroprozesagailua intelek sortu zuen, Intel 4004 eta 4 biteko zen.
Gaur egun, bi fabrikatzaile nagusi daude: Intel eta AMD. Gure ordenagailuari ematen diogun erabileraren arabera mikroprozesagailu bat edo beste aukeratuko dugu. Hainbat aukera ikusiko ditugu:

• Ordenagailu basikoetarako gomendatuena Intel Pentium G4560 da, kalitate-prezio erlazio onena baitu.  2 nukleo ditu, 2 hari, 3,5 HZfo frekuentziara ibiltzen da eta 3MBko memoria cachéa du. (78€)

• Jokoetarako gomendatuena Intel Core i5-7600K da.4 nukleo ditu eta 4 hari eta bakoitza 4.2 GHzko frekuentziara iritsi daiteke turbo moduan, memoria cahcéa, berriz, 6MBekoa du. (218€)

• Bideo normalak, 3Dko bideoak eta resolzio handiko argazkiekin lana egiteko  AMD Ryzeb 7 1700a aukera ona da.8 nukleo ditu ,16 hari, eta bakoitzak 3,7 GHz frekuentzia du, bestalde 16MBko memoria cahcéa du. (285€)